بهبهان

ديوار و خندق اطراف شهر، مجموعهٔ ارجان (گور مكشوفهٔ كيدين‌هوتران)، نبردگاه آريوبرزن در كوه‌هاي تنگ تكاب، كتيبهٔ تنگ‌تكاب، آتشكدهٔ چهارطاق (خيرآباد)، بقعهٔ بشيرنذير (مقبرهٔ دو برادر يهودي)، نارين قلعه (تخريب شده)، قبرستان و روستاي تاريخي تل چگاه زيدون، مسجد جامع و راسته‌بازار، مقوم (از بين رفته)، آب‌انبار و بركه‌ها، عمارت كلاه‌فرنگي (تخريب شده)، مجموعهٔ بكان (پل، حمام)، پل خيري مح‌خان (خيرآباد)، قلعه مدرسه (خيرآباد)، قلعه گلاب (زيدون)،[۱۳] برج‌هاي رضاخاني، خرابه‌هاي كلگه‌زار، كتيبهٔ تنگ سروك. (تنگ سروك يا به گويش محلي سولك هم اكنون در محدوده جغرافيايي استان همسايه كهگيلويه وبويراحمد واقع شده "شهرستان بهمئي ")

بهبهان از قديم داراي صنايع‌دستي متنوعي بوده كه با برچيده شدن راسته بازار تحولات اقتصادي و ظهور مشاغل جديد اكثر آنها از ميان رفته‌اند. مهمترين آنها عبارت بودند از مسگري، ورشوسازي، ساخت قليان، ظروف سفالي، عبابافي، نمدمالي، لحاف‌دوزي، توليد كلاه نمدي، گيوه و … از اين ميان در حال حاضر تنها عبابافي، نمدمالي، لحاف‌دوزي و گيوه‌دوزي باقي‌مانده‌است.

در حدود ساعت ۱۷:۱۰ بعدازظهر ۴ آبان ۱۳۶۲، در حالي كه دانش‌آموزان نوبت عصر مدرسهٔ حمداللّه پيروز بهبهان در كلاس‌هاي درس خود بودند از سوي دشمن بعثي مورد اصابت حملهٔ موشكي قرار گرفتند كه بر اثر آن ۶۹ دانش‌آموز، ۱ خدمتگزار و ۴ معلم كشته و ۱۳۰ دانش‌آموز و ۱۳ معلم ديگر زخمي شدند. شدت حمله به حدي بود كه ساختمان مدرسه كاملاً نابود شد و دوچرخه‌هاي دانش‌آموزان تا فاصلهٔ بسيار دوري از محل وقوع حادثه پرتاب شد. موشك‌هاي استفاده شده در اين حمله، ساخت شوروي و فرانسه بودند. عمق اين فاجعه به حدي بود كه روح‌الله خميني و سيد علي خامنه‌اي (رهبر كنوني ايران) در خصوص آن صحبت كرده و آن را حادثه‌اي بسيار تلخ و دردآور توصيف كرده‌اند

قديمي‌ترين نرگس‌زار ايران و زادگاه اصلي آن متعلق به شهرستان بهبهان است و پس از آن در شهرهاي ديگر استان فارس و خوزستان هم به مقادير اندكي وجود دارد. گل نرگس را مي‌توان در دشتها و كوهپايه‌هاي زاگرس در استانهاي ايلام، لرستان، خوزستان، فارس، كهگيلويه و بوير احمد مشاهده كرد.

گفته‌ها حكايت از آن دارد كه انبوه گل نرگس در بهبهان به قدري زياد بوده كه رنگ يكپارچه و طلايي گل نرگس از دور نمايان بوده و بوي عطرآگين آنها به مشام هر رهگذري مي‌رسيده‌است.

اين گل در سال ۱۹۹۲ ميلادي در جشنواره گل هلند رتبه نخست را به خود اختصاص داده و در ايران به علت نبود آگاهي و معرفي كافي و عدم تبليغ دربارهٔ آن و شناسانده نشدنش تاكنون از خاستگاه آن اطلاعات كافي منتشر نشده‌است. گل دهي نرگس همه ساله از نيمه دوم سال آغاز و تا پايان بهمن و گاهي نيز نيمه اول اسفند در بهبهان ادامه دارد. در نرگس زارهاي بهبهان چهار نوع گل نرگس شناسايي شده كه نرگس «شهلا» وسعت بيشتري را در اين مناطق به خود اختصاص داده‌است. از انواع ديگر گل نرگس هم مي‌توان به «پُرپر يا شصت پر»، «پنجه گربه‌اي» و «مسكين» اشاره كرد كه با وجود همه مزيتهايي كه گل نرگس دارد اين گل سهم ناچيزي از گردشگري گل را به خود اختصاص داده‌است

گزارش‌هايي وجود دارد كه برخي از مردم بهبهان از نژاد يهود مي‌باشند. دو مقبره منتسب به پيامبر يا سردار يهودي در اين شهر وجود دارد. اين مقبره‌ها به نام بشير و نذير دانسته مي‌شود، و مردم بهبهان در روزهاي شنبه به زيارت آن مي‌رفتند.

مروزه جمعيت بهبهان را تركيبي از پارسي‌تبارهاي بهبهاني و هم‌چنين قوم لر تشكيل مي‌دهند. مردم بهبهان فارسي ميانه صحبت مي‌كنند كه گونه‌اي كهن از سخن گفتن پارسي است و شباهت‌هايي دستوري با گويش مردم بخشهايي از استان فارس و همچنين بخش‌هايي از استان بوشهر دارد. براي نمونه: جاي شناسه فاعلي و مفعولي در گويش بهبهاني با فارسي امروزي متفاوت است. فرهنگ شهر مشابه فرهنگ مناطق جنوب غرب ايران و بخش‌هاي از خوزستان است. مردم شهر خود را بازماندگان شهر تاريخي ارجان مي‌دانند. عموم مردم شهر لري را همانند فارسي متوجه مي‌شوند و از لغاتي استفاده مي‌كنند كه احتمالاً ريشه در زبان خوزي داشته‌باشد

شهري قديمي به يك سري محلات تقسيم شده كه عبارت اند از: محله عقلاييها، محله بديعا، محله پر، مسجد بردي، پهلوانان، كاروانسرا گچپزان، محل مكينه، شاه فضل، سادات، لب آب، درويش، سبزپوشان، تخت‌كشان، محسني‌ها، معمارها، ملايان، گود چاهك، گود بقال، كارگه(آبخسيا)، قنوات، ميدان، خراساني‌ها، آقا پيرحيدر، بازار نو، محله پير، آهنگرها، بوعلي‌ها، درويش‌ها. بخش‌هاي جديد شهر عبارت‌اند از: چمنك، شهرنو، ذوالفقاري، فلكه بيد بلند و پل قائم

تاريخ بهبهان همواره و همه جا با تاريخ ارگان همراه بوده و اساساً يكي محسوب مي‌شود، شهر قديمي بهبهان (اَرْجان يا اَرَجان،[۶] تلفظ عربي ارگان ـ در زبان عربي حرف «گ» وجود نداشت به صورت «ج» تلفظ مي‌شد) بواسطهٔ اشياء بدست‌آمده در كشفيات باستان‌شناسي در سال ۱۳۶۱ هجري شمسي تاكنون قديمي‌ترين دوره تاريخي آن معلوم شده كه نشان از هزاره دوم پيش از ميلاد مسيح دارد؛ گور مكشوفه كتين هوتران فرزند پادشاه ايلامي كه در هزاره‌دوم پيش از ميلاد مسيح سلطنت مي‌كرده همراه با جام ارجان و حلقهٔ قدرت، شوكت و عظمت فرهنگي و هنري ارجان را به نمايش مي‌گذارد و با عرضهٔ اطلاعات گران‌بهايي، تاريخ بهبهان را معلوم مي‌دارد كه اين شهر قديمي چگونه از نشر فرهنگي بر تارك منطقه مي‌درخشيده‌است.

احمد اقتداري. خوزستان، كهگيلويه و ممسني. تهران: انجمن آثار ملي، ۱۳۵۹. ۲۲۴ و ۲۶۸.

    واژه «بَهو» به معناي كوشك مي‌باشد. كوشك را قصري مي‌گويند كه در اطراف آن باغ قرار داشته باشد. پس از تخريب ارجان (شهري كه در فاصله ۳ كيلومتري شمال بهبهان قرار داشته)، اهالي آنجا در محل «بَهو» خانه‌هايي بهتر از خانه‌هاي پيشين خود مي‌سازند كه شباهت به كوشك داشته‌اند. به اين خانه‌ها در لفظ اهالي بومي «بهبهو» گفته مي‌شده‌است.[۵]
    برخي از مورخان معتقدند كه ساكنان اوليه اين شهر، بهان (سياه‌چادر) نشين بوده‌اند و چون خانه‌هاي خود در اين مكان را از سنگ و گچ ساختند، در زمستان و تابستان آسايش بهتري در آنها نسبت به چادر داشتند. پس آنجا را «به‌بهان» يعني بهتر از سياه‌چادر ناميدند.

بهبهان شهري است در جنوب غربي ايران. شهر بهبهان مركز شهرستان بهبهان در جنوب شرقي استان خوزستان است. بر اساس سرشماري سال ۱۳۹۰ جمعيت شهرستان بهبهان ۵۱۷'۲۱۳ نفر بوده‌است.[۴]آب و هواي بهبهان، آب و هواي نيمه بياباني يا كوهپايه‌اي است و حداكثر دماي مطلق بهبهان بيش از ۵۰ درجه در تير و مرداد و حداقل كمتر از صفر درجه در اواخر آذر و دي مي‌رسد.